આ દીપાવલીનો પ્રારંભ કેવી રીતે થયો એના માટે એવી લોકોક્તિ છે કે આ દિવાળીના દિવસે રામચંદ્રજી રાવણને હરાવી લંકાથી અયોધ્યા આવ્યા હતા. તેના આનંદમાં અયોધ્યાના નગરવાસીઓએ આખા નગરમાં દીવા પ્રગટાવ્યા, માટે તે દિવસથી દિવાળીના દિવસે દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છે.

બીજી કથા અનુસાર પાંડવો પણ વનમાંથી દિવાળીના દિવસે જ પાછા ર્ફ્યા હતા. વળી આજના દિવસે સમુદ્રમાંથી લક્ષ્‍મીજી પણ બહાર નીકળ્યાં. આમ કેટલાય પ્રસંગો આ દિવસે બન્યા હોવાથી આપણે દિવાળી ઊજવીએ છીએ, પરંતુ દિવાળી ખરા અર્થમાં ઊજવાય તો ?

પરંતુ આજે દુઃખની વાત એ છે કે, ઝળહળાટભર્યા કોલાહલમાં રામ ક્યાં છે? જેના આગમનથી દિવાળીનો ઉત્સવ ઉજવ્યો, એવા સૌના આધાર અને કારણ રૂપ ભગવાનની સ્મૃતિ ક્યાં છે? રામચંદ્રજી અને પાંડવો આવ્યા એટલે આપણે દિવાળીનો ઉત્સવ ઊજવીએ છીએ અને એ ઉત્સવ ઊજવવામાં ભગવાનને જ ભૂલી જઈએ છીએ.

આપણને પણ મોટા સંતોએ દિવાળી ઊજવતાં શીખવ્યું છે જે દેહભાવથી પર થઈ પુરુષોત્તમ રૂપ થઈને મૂર્તિના સુખનો આનંદ ભોગવીએ તે સાચી દિવાળી ઊજવી કહેવાય. ભગવાનને ભાળીને મૂર્તિમાં નિમગ્ન થવાય, દેહાદિકના બધા ભાવ ટાળી જ્ઞાનને અમલમાં મૂકીને પુરુષોત્તમ રૂપ થઇને મૂર્તિના સુખમાં રસબસપણે ઝીલાય તેનુ નામ દિવાળી.

આપણે રોજ ઊજવવી, પણ કોઇ દિવસ હોળી ન કરવી. હોળી એટલે ભડકો. કામ, ક્રોધની આગ લાગતી હોય અને ત્રણ પ્રકારના તાપમાં બળતા હોય એ હોળી, પણ આપણે તો મૂર્તિમાં રસબસ થઇને મૂર્તિના સુખનો અનંદ ભોગવીએ તો રોજરોજ દિવાળી. આ દિવાળીના અને નૂતન વર્ષે અમારા સૌનાં દિલમાં દિવ્ય દીપ પ્રગટ થાય. અમારામાં સદ્ગુણો વધે, સહૃદભાવ વૃદ્ધિ પામે, દેશ અને સમાજની સેવા કરવાની શક્તિ આવે, અમારું જીવન ભગવનમય બને.